İngiltere’de Serbest Çalışma Rehberi: HMRC Kayıt, Self Assessment & Fatura

İngiltere'de Serbest Çalışma (Self-Employment) Rehberi: Başlangıç, Vergi ve Fatura

İngiltere'de kendi işinizin patronu olmak mı istiyorsunuz? Esnek çalışma saatleri ve çeşitli projelerde yer alma özgürlüğü kulağa hoş geliyor mu? O zaman İngiltere'de serbest çalışma (self-employment veya freelancing) sizin için harika bir seçenek olabilir. Ancak bu yola girmeden önce bilmeniz gereken önemli adımlar ve yasal yükümlülükler var.

İngiltere'de Serbest Çalışma (Self-Employment) Nedir?

İngiltere'de serbest çalışma, bireyin kendi işini yürütmesi anlamına gelir. Bir şirkete bağlı olarak çalışmak yerine, kendi hizmetlerinizi veya ürünlerinizi doğrudan müşterilere sunarsınız. Freelancerlar, danışmanlar, zanaatkarlar ve tek kişilik işletme sahipleri (sole trader) genellikle bu statüde faaliyet gösterir.

Bu model, bir limited şirket kurmaktan farklıdır. Serbest çalıştığınızda, yasal olarak işletmenizle siz bir bütün olarak kabul edilirsiniz. Bu durum, başlangıçta daha az bürokrasi anlamına gelse de, işletme borçlarından kişisel olarak sorumlu olduğunuzu unutmamak önemlidir.

İngiltere'de Serbest Çalışan Olarak Başlamak: İlk Adımlar

Serbest çalışma dünyasına adım atmak heyecan vericidir. Ancak başarılı bir başlangıç için bazı temel adımları tamamlamanız gerekir. İşte İngiltere'de freelancer olmak için atmanız gereken ilk adımlar:

HMRC'ye Kayıt Olma Zorunluluğu

İngiltere'de serbest çalışma yoluyla gelir elde etmeye başladığınızda, HM Revenue and Customs'a (HMRC) kendinizi 'self-employed' olarak kaydettirmeniz gerekir.

1. Ne zaman kayıt olunmalı? Bir vergi yılı (6 Nisan - 5 Nisan arası) içinde serbest çalışmadan £1,000 üzerinde gelir elde ettiyseniz kayıt olmalısınız.
2. Son kayıt tarihi: Faaliyete başladığınız vergi yılının bitimini takip eden 5 Ekim tarihine kadar kaydınızı tamamlamanız önemlidir. Örneğin, Ağustos 2024'te çalışmaya başladıysanız (2024-2025 vergi yılı), en geç 5 Ekim 2025'e kadar kayıt olmalısınız.
3. Nasıl kayıt olunur? Kayıt işlemi genellikle GOV.UK web sitesi üzerinden online olarak yapılır. Kayıt olduktan sonra size özel bir UTR (Unique Taxpayer Reference) numarası verilecektir. Bu numara, vergi işlemleriniz için kritik öneme sahiptir.
   • Resmi Kayıt: HMRC'ye kaydolmak için GOV.UK HMRC Online Services sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

National Insurance (Ulusal Sigorta) Katkıları

Serbest çalışanlar olarak, Ulusal Sigorta (NI) katkı payı ödemeniz beklenir. Bu katkılar, devlet emekliliği ve diğer sosyal yardımlar için hak kazanmanıza yardımcı olur. Genellikle iki tür NI katkısı ödersiniz:

• Class 2 NI: Belirli bir kar eşiğini (profits threshold) aşarsanız ödenen sabit haftalık bir tutardır.
• Class 4 NI: Belirli bir kar aralığındaki karınız üzerinden yüzdesel olarak hesaplanan bir katkıdır.

Bu eşikler ve oranlar her yıl değişebilir. Güncel bilgiler için HMRC'nin resmi web sitesini kontrol etmek en doğrusudur.

Gerekli Kayıtları Tutma

Başarılı bir İngiltere serbest çalışan vergi beyanı için düzenli ve doğru kayıt tutmak hayati önem taşır. Tüm gelir ve giderlerinizi belgelemeniz gerekir. Saklamanız gereken başlıca kayıtlar şunlardır:

1. Tüm satış faturalarınızın kopyaları.
2. İşle ilgili tüm harcamaların makbuzları ve faturaları.
3. Banka hesap dökümleriniz.
4. Çek defteri koçanları (eğer kullanıyorsanız).

Bu kayıtları en az 5 yıl süreyle saklamanız önerilir. Dijital araçlar ve muhasebe yazılımları bu süreci kolaylaştırabilir.

Self Assessment: İngiltere'de Serbest Çalışan Vergilendirmesi

İngiltere'de serbest çalışmanın en önemli yönlerinden biri Self Assessment sistemidir. Bu sistem aracılığıyla gelirinizi beyan eder ve ödemeniz gereken Gelir Vergisi (Income Tax) ve Ulusal Sigorta (National Insurance) katkılarını hesaplarsınız.

Self Assessment Nedir?

Self Assessment, HMRC'nin serbest çalışanlar ve diğer belirli gelir türlerine sahip kişilerden vergi toplamak için kullandığı sistemdir. Her yıl bir vergi beyannamesi doldurarak gelirinizi, izin verilen masraflarınızı ve vergiye tabi karınızı bildirirsiniz. HMRC, bu bilgilere dayanarak ne kadar vergi ve NI ödemeniz gerektiğini hesaplar (veya siz hesaplarsınız).

Vergi Yılı ve Önemli Tarihler

İngiltere'de vergi yılı 6 Nisan'da başlar ve bir sonraki yılın 5 Nisan'ında sona erer. Self Assessment ile ilgili unutmamanız gereken bazı kritik tarihler vardır:

1. Self Assessment için Kayıt: Faaliyete başladığınız vergi yılının sonunu takip eden 5 Ekim.
2. Online Vergi Beyannamesi Son Teslim Tarihi: Bir sonraki yılın 31 Ocak. (Örn: 6 Nisan 2024 - 5 Nisan 2025 vergi yılı için son tarih 31 Ocak 2026).
3. Kağıt Form Vergi Beyannamesi Son Teslim Tarihi: Bir önceki yılın 31 Ekim. (Örn: 2024-2025 vergi yılı için son tarih 31 Ekim 2025). Online başvuru genellikle daha pratiktir.
4. Vergi Ödeme Son Tarihi: Bir sonraki yılın 31 Ocak.
5. Hesap Üzerinden Ödemeler (Payments on Account): Genellikle 31 Ocak ve 31 Temmuz. Bunlar, bir sonraki yılın vergi yükümlülüğüne mahsuben yapılan avans ödemeleridir.
   • Resmi Bilgi: Güncel tarihler ve detaylar için GOV.UK Self Assessment Deadlines sayfasını kontrol edebilirsiniz.

Vergi Beyannamesi Nasıl Doldurulur?

Self Assessment beyannamesi genellikle HMRC'nin online portalı üzerinden doldurulur. Bunun için UTR numaranıza ve Government Gateway kullanıcı kimliğinize ihtiyacınız olacaktır. Beyanname, gelirlerinizi (serbest çalışma, kira geliri vb.) ve talep ettiğiniz masrafları detaylandırmanızı ister.

Doğruluk çok önemlidir. Yanlış veya eksik bilgi vermek cezalara yol açabilir. Emin olmadığınız konularda profesyonel yardım almayı düşünün.

Masrafları Düşmek (Claiming Expenses)

İngiltere'de serbest çalışma yaparken vergi yükünüzü azaltmanın yollarından biri, işle ilgili izin verilen masrafları (allowable expenses) gelirinizden düşmektir. Bu, vergiye tabi karınızı azaltır.

Masraf olarak kabul edilebilmesi için harcamanın "tamamen ve sadece" (wholly and exclusively) iş amaçlı yapılmış olması gerekir. Yaygın olarak kabul edilen bazı masraf türleri şunlardır:

1. Ofis Giderleri: Kırtasiye, telefon faturaları, internet.
2. Seyahat Giderleri: İş amaçlı yakıt, park ücretleri, tren biletleri.
3. Stok ve Malzemeler: Sattığınız ürünlerin maliyeti veya işinizde kullandığınız malzemeler.
4. Yasal ve Finansal Maliyetler: Muhasebeci ücretleri, banka masrafları.
5. Pazarlama ve Abonelikler: Reklam giderleri, profesyonel dergi abonelikleri.
6. Eğitim Giderleri: İşinizle doğrudan ilgili mesleki eğitim kursları.
7. Evden Çalışma Giderleri: Evinizin bir kısmını ofis olarak kullanıyorsanız, kira/faiz, faturalar gibi giderlerin iş kullanımıyla orantılı bir kısmını düşebilirsiniz (veya basitleştirilmiş sabit oranları kullanabilirsiniz).

Detaylı vergi planlaması ve hangi masrafların düşülebileceği konusunda uzman görüşü almak için Şirket Vergi Kaydı, HMRC ve Vergi Planlaması hizmetlerimize göz atabilirsiniz (Bu sayfa şirketlere yönelik olsa da, vergi planlama prensipleri benzerlik gösterebilir).

İngiltere'de Serbest Çalışan Olarak Fatura Kesme (Invoicing)

Profesyonel bir imaj çizmek ve ödemelerinizi zamanında almak için doğru faturalama yapmak şarttır. İngiltere fatura kesme kurallarına uymanız, kayıtlarınızın düzenli olmasına da yardımcı olur.

Fatura Neden Önemlidir?

1. Yasal Kayıt: HMRC için gelir kanıtı sağlar.
2. Profesyonellik: Müşterilerinize karşı güvenilir bir imaj oluşturur.
3. Ödeme Takibi: Hangi müşterinin ne kadar borcu olduğunu ve ödeme tarihlerini netleştirir.

Faturada Olması Gereken Bilgiler

İngiltere'de serbest çalışma yaparken keseceğiniz faturalar (sole trader olarak) genellikle şu bilgileri içermelidir:

1. Benzersiz Fatura Numarası: Sıralı giden, takip edilebilir bir numara.
2. Adınız ve İş Adresiniz: Kendi adınız ve soyadınız ile iş adresiniz.
3. Müşterinin Adı ve Adresi: Hizmeti veya ürünü alan kişinin/firmanın bilgileri.
4. Hizmet/Ürün Açıklaması: Sağlanan hizmetin veya ürünün net bir tanımı.
5. Tedarik Tarihi (Supply Date): Hizmetin verildiği veya ürünün teslim edildiği tarih.
6. Fatura Tarihi: Faturanın düzenlendiği tarih.
7. Tutar(lar): Her bir hizmet/ürün kalemi için ayrı ayrı tutarlar.
8. Toplam Tutar: Ödenmesi gereken KDV hariç (varsa) toplam miktar.
9. Ödeme Koşulları: Ödemenin ne zaman yapılması gerektiği (örn: "30 gün içinde ödenmelidir").
10. Ödeme Bilgileri: Ödemenin yapılacağı banka hesap detayları.

VAT (KDV) Kaydı ve Faturalama

Eğer vergiye tabi yıllık cironuz belirli bir eşiği (şu anda £85,000, ancak bu rakam değişebilir) aşarsa, Katma Değer Vergisi (VAT) için kaydolmanız gerekebilir.

VAT kaydı yaptırdıysanız, faturalarınızda ek bilgiler bulunmalıdır:

1. VAT Kayıt Numaranız.
2. Her bir kalem için uygulanan VAT oranı.
3. Toplam KDV tutarı.

VAT konusu karmaşık olabilir, bu nedenle eşiğe yaklaştığınızda profesyonel tavsiye almanız önerilir.

Serbest Çalışanlar İçin İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

İngiltere'de serbest çalışma yolculuğunuzda başarılı olmak için bazı ek noktalara dikkat etmek faydalı olacaktır:

1. Finansal Planlama: Gelirinizin bir kısmını (genellikle %20-30) vergi ve NI ödemeleri için düzenli olarak kenara ayırın. Sürpriz borçlarla karşılaşmamak için bu önemlidir.
2. Emeklilik Planlaması: Bir çalışanın aksine, otomatik bir işyeri emeklilik planınız olmaz. Kendi özel emeklilik planınıza (pension) yatırım yapmayı düşünmelisiniz.
3. Sigorta İhtiyacı: Yaptığınız işe bağlı olarak mesleki sorumluluk sigortası (professional indemnity) veya kamu sorumluluk sigortası (public liability) gibi iş sigortalarına ihtiyacınız olabilir.
4. Profesyonel Yardım: Vergi beyanları, masraf takibi veya yasal konular karmaşık hale geldiğinde bir muhasebeci veya danışmandan destek almak size zaman kazandırabilir ve olası hataları önleyebilir.

Karmaşık durumlar veya özel ihtiyaçlarınız için Özel Danışmanlık Hizmetlerimizden yararlanabilirsiniz.

Sonuç

İngiltere'de serbest çalışma, büyük bir özgürlük ve potansiyel sunar. Ancak bu özgürlük, finansal ve yasal sorumlulukları da beraberinde getirir. HMRC'ye zamanında kaydolmak, doğru kayıtları tutmak, Self Assessment beyanlarınızı dikkatlice yapmak ve profesyonel faturalar düzenlemek, başarılı bir serbest çalışma kariyerinin temel taşlarıdır.

Bu rehberin, İngiltere'de self-employed olarak ilk adımlarınızı atmanıza yardımcı olacağını umuyoruz. Unutmayın, kurallara uymak ve işinizi doğru yönetmek, uzun vadede hem sizi koruyacak hem de başarınızı destekleyecektir.

İngiltere'deki hukuki ve ticari süreçler hakkında daha fazla bilgi ve destek için Legatus Legal ana sayfamızı ziyaret edebilir veya bizimle iletişime geçebilirsiniz.