İngiltere’de Çalışan Hakları: Bilmeniz Gereken Her Şey

İngiltere'de Çalışan Hakları: Bilmeniz Gereken Her Şey

UK employment rights (İngiltere çalışan hakları), Birleşik Krallık'ta çalışırken sahip olduğunuz yasal korumaları ifade eder. İster yeni bir işe başlıyor olun, ister mevcut işinizdeki haklarınızı merak ediyor olun, bu rehber size yol gösterecektir. İş sözleşmesinden haksız işten çıkarmaya, asgari ücretten işyeri ayrımcılığına kadar bilmeniz gereken temel konuları ele alacağız. Haklarınızı bilmek, adil olmayan uygulamalara karşı kendinizi korumanın ilk adımıdır.Bu yazıda, İngiltere işçi hakları çerçevesinde temel konulara odaklanacağız. İşverenlerin ve çalışanların yasal yükümlülüklerini anlamak, sağlıklı bir çalışma ilişkisi için kritiktir.

İş Sözleşmesi: Haklarınızın Temeli (Employment Contract UK)

İngiltere'de bir işe başladığınızda, işvereninizle aranızdaki ilişkiyi düzenleyen bir employment contract UK (iş sözleşmesi) kurulur. Bu sözleşme, çalışma koşullarınızı, haklarınızı ve sorumluluklarınızı belirler.

Yazılı İş Sözleşmesi (Written Statement of Employment Particulars)

İşvereniniz, işe başladığınız ilk günden itibaren size temel çalışma koşullarınızı içeren yazılı bir belge ("written statement of employment particulars") vermekle yükümlüdür. Bu belge en azından şunları içermelidir:

1. İşveren ve çalışanın isimleri
2. İşe başlama tarihi
3. İş unvanı veya görev tanımı
4. Maaş ve ödeme sıklığı
5. Çalışma saatleri
6. Tatil hakkı ve tatil ücreti
7. Çalışma yeri
8. İhbar süreleri (hem işveren hem çalışan için)
9. Varsa toplu iş sözleşmeleri hakkında bilgi
10. Emeklilik düzenlemeleri
11. Disiplin ve şikayet prosedürleri

Unutmayın: Bu yazılı belge tam bir iş sözleşmesi olmasa da, sözleşmenizin ana şartlarını içerir. İşvereninizle aranızdaki tüm anlaşmalar sözleşmenizin bir parçasıdır, yazılı olmasalar bile.

Sözleşmede Dikkat Edilmesi Gerekenler

İş sözleşmenizi veya yazılı belgenizi dikkatlice okumanız çok önemlidir. Anlamadığınız veya kabul etmediğiniz bir madde varsa, işvereninizle konuşmalı veya hukuki destek almalısınız. Özellikle şu noktalara dikkat edin:

1. Görev tanımınızın net ve anlaşılır olması.
2. Çalışma saatlerinizin ve fazla mesai koşullarının belirtilmesi.
3. Maaşınızın ve ek ödemelerin (bonus, komisyon vb.) açıkça ifade edilmesi.
4. Tatil hakkınızın yasalara uygun olması.
5. İhbar sürelerinin makul olması.

İş kurma veya şirket türü seçimi ve kuruluş süreci gibi konularda da hukuki destek almak, başlangıçta doğru adımları atmanızı sağlar.

Çalışma Saatleri ve Dinlenme Süreleri (Working Time Regulations UK)

Working Time Regulations UK (Çalışma Süresi Düzenlemeleri), çalışanların aşırı çalıştırılmasını önlemek ve dinlenme haklarını korumak için tasarlanmıştır.

Yasal Sınırlar ve Haklar

1. Haftalık Çalışma Saati: Genellikle haftada ortalama 48 saatten fazla çalıştırılamazsınız (17 haftalık bir dönem üzerinden hesaplanır). Ancak, isterseniz bu sınırdan feragat edebilirsiniz ("opt-out").
2. Günlük Dinlenme: Her 24 saatlik çalışma periyodunda en az 11 saat kesintisiz dinlenme hakkınız vardır.
3. Haftalık Dinlenme: Her hafta en az 24 saat kesintisiz veya her 14 günde bir en az 48 saat kesintisiz dinlenme hakkınız vardır.
4. Mola Hakkı: Günde 6 saatten fazla çalışıyorsanız, en az 20 dakika kesintisiz mola hakkınız vardır. Bu mola genellikle çalışma süresi içinde verilir.
5. Yıllık İzin: Tam zamanlı çalışanların yılda en az 5.6 hafta ücretli izin hakkı vardır (bu 28 güne denk gelir ve resmi tatilleri içerebilir). Part-time çalışanların izin hakkı, çalıştıkları gün sayısına göre orantılı olarak hesaplanır.

Bu düzenlemeler, sağlığınızı ve güvenliğinizi korumayı amaçlar. Skilled Worker vizesi gibi çalışma vizeleriyle İngiltere'ye gelenler için de bu haklar geçerlidir.

Adil Ücret: Asgari Ücret Hakları (Minimum Wage UK)

İngiltere'de çalışanların büyük çoğunluğu yasal olarak belirlenmiş asgari ücretin altında çalıştırılamaz. Bu hak, minimum wage UK düzenlemeleri ile korunur.

Ulusal Asgari Ücret ve Ulusal Yaşam Ücreti

1. Ulusal Asgari Ücret (National Minimum Wage - NMW): 23 yaşın altındaki çalışanlar ve çıraklar için geçerli olan asgari saatlik ücrettir. Oranlar yaşa göre değişir.
2. Ulusal Yaşam Ücreti (National Living Wage - NLW): 23 yaş ve üzerindeki çalışanlar için geçerli olan yasal asgari saatlik ücrettir.

Bu ücretler her yıl Nisan ayında güncellenir. Güncel oranları kontrol etmek için İngiltere hükümetinin resmi web sitesini ziyaret edebilirsiniz: GOV.UK National Minimum Wage rates.

Önemli: İşvereninizin size en az yasal asgari ücreti ödemesi zorunludur. Ödemelerinizin bordrolarını kontrol ederek doğru ücreti aldığınızdan emin olun.

İş Güvencesi: Haksız İşten Çıkarma (Unfair Dismissal UK)

Unfair dismissal UK (haksız işten çıkarma), işvereninizin sizi yasal olarak geçerli bir sebep olmaksızın veya adil bir süreç izlemeden işten çıkarması durumudur.

Haksız İşten Çıkarma Nedir?

Genellikle, bir işverenin sizi işten çıkarabilmesi için beş potansiyel adil neden vardır:

1. Yetenek veya Nitelikler: İşinizi yapacak yeteneğe veya gerekli niteliklere sahip olmamanız.
2. Davranış: Görevi kötüye kullanma gibi ciddi veya tekrarlanan uygunsuz davranışlar.
3. İşten Çıkarma (Redundancy): İşinizin artık mevcut olmaması (aşağıda daha detaylı ele alınacaktır).
4. Yasal Zorunluluk: Çalışmaya devam etmenizin yasaları çiğneyecek olması (örn. çalışma izninizin bitmesi).
5. Diğer Önemli Nedenler (Some Other Substantial Reason - SOSR): Yukarıdakilere girmeyen ancak işten çıkarmayı haklı kılan geçerli diğer nedenler.

İşvereniniz bu nedenlerden birine dayanmalı ve işten çıkarma sürecinde adil bir prosedür izlemelidir.

Haksız İşten Çıkarma İddiası

Haksız yere işten çıkarıldığınızı düşünüyorsanız, genellikle şu şartları sağlamanız gerekir:

1. Çalışan (Employee) Statüsünde Olmak: Serbest çalışanlar (self-employed) genellikle bu hakka sahip değildir.
2. Minimum Hizmet Süresi: Çoğu durumda, işvereniniz için en az 2 yıl sürekli çalışmış olmanız gerekir.

Ancak bazı durumlarda otomatik olarak haksız işten çıkarma kabul edilir ve 2 yıl hizmet şartı aranmaz. Bunlar arasında şunlar bulunur:

1. Gebelik veya doğum izni ile ilgili nedenler.
2. Yasal haklarınızı kullanmanız (örn. asgari ücret talep etmek).
3. Sendikal faaliyetler.
4. Ayrımcı nedenler (Equality Act 2010 kapsamında).

Haksız işten çıkarma durumunda hukuki yollara başvurma hakkınız vardır. Bu tür durumlarda Türk Hukuku ve Avukatlık Hizmetleri veya özellikle itiraz süreçleri için Appeal Services gibi uzman desteği almanız önemlidir.

İşin Sona Ermesi: İşten Çıkarma Hakları (Redundancy Rights UK)

Redundancy rights UK (işten çıkarma hakları), işvereninizin iş veya işyeri yapısındaki değişiklikler nedeniyle artık pozisyonunuza ihtiyaç duymaması durumunda sahip olduğunuz hakları ifade eder.

Redundancy Süreci Nasıl İşler?

İşvereniniz sizi işten çıkarma (redundancy) nedeniyle işten çıkarmayı düşünüyorsa, adil bir süreç izlemelidir:

1. Danışma (Consultation): İşveren sizinle (veya temsilcinizle) durumu görüşmeli, işten çıkarmanın nedenlerini açıklamalı ve işten çıkarmayı önlemek veya etkilerini azaltmak için alternatifleri değerlendirmelidir.
2. Adil Seçim Kriterleri: Birden fazla kişi aynı veya benzer rolde ise, işveren işten çıkarılacak kişileri seçerken objektif ve adil kriterler kullanmalıdır. Ayrımcı seçimler yasa dışıdır.
3. Alternatif İş Arama: İşveren, kurum içinde size uygun başka bir pozisyon olup olmadığını araştırmalıdır.

İşten Çıkarma Tazminatı (Statutory Redundancy Pay)

En az 2 yıl sürekli hizmetiniz varsa ve işten çıkarma (redundancy) nedeniyle işten çıkarılıyorsanız, yasal işten çıkarma tazminatı (statutory redundancy pay) alma hakkınız olabilir. Tazminat miktarı şu faktörlere bağlıdır:

1. Yaşınız
2. Hizmet süreniz (maksimum 20 yıl dikkate alınır)
3. Haftalık brüt maaşınız (yasal bir üst sınırı vardır)

İşvereniniz size sözleşmenizde daha cömert bir işten çıkarma paketi ("enhanced redundancy pay") sunabilir.

Eşitlik ve Adalet: İşyerinde Ayrımcılıkla Mücadele (Equality Act 2010 UK)

Equality Act 2010 UK (Eşitlik Yasası 2010), işyerinde ve diğer alanlarda ayrımcılığa karşı yasal koruma sağlar. İşyeri ayrımcılığı İngiltere'de yasa dışıdır.

Korunan Özellikler (Protected Characteristics)

Bu yasa, aşağıdaki özelliklere dayanarak size farklı muamele yapılmasını yasaklar:

1. Yaş (Age)
2. Engellilik (Disability)
3. Cinsiyet Değiştirme (Gender Reassignment)
4. Evlilik ve Medeni Birliktelik (Marriage and Civil Partnership)
5. Gebelik ve Annelik (Pregnancy and Maternity)
6. Irk (Race)
7. Din veya İnanç (Religion or Belief)
8. Cinsiyet (Sex)
9. Cinsel Yönelim (Sexual Orientation)

Ayrımcılık Türleri

Yasa dört ana ayrımcılık türünü tanımlar:

1. Doğrudan Ayrımcılık: Korunan bir özelliğiniz nedeniyle size başkalarından daha kötü davranılması.
2. Dolaylı Ayrımcılık: Herkese aynı şekilde uygulanan bir kural veya politikanın, belirli bir korunan özelliğe sahip kişileri orantısız bir şekilde dezavantajlı duruma düşürmesi (ve bu uygulamanın haklı gösterilememesi).
3. Taciz (Harassment): Korunan bir özelliğinizle ilgili istenmeyen davranışların, onurunuzu zedeleyen veya yıldırıcı, düşmanca, aşağılayıcı, küçük düşürücü veya saldırgan bir ortam yaratan davranışlar.
4. Mağduriyet (Victimisation): Ayrımcılıkla ilgili bir şikayette bulunduğunuz veya başkasının şikayetine destek verdiğiniz için size kötü davranılması.

İşverenlerin, işe alımdan terfiye, eğitimden işten çıkarmaya kadar tüm istihdam süreçlerinde ayrımcılık yapmamaları yasal bir zorunluluktur.

Ayrımcılığa Karşı Ne Yapabilirsiniz?

İşyerinde ayrımcılığa uğradığınızı düşünüyorsanız, aşağıdaki adımları atabilirsiniz:

1. Durumu gayri resmi olarak işvereninizle veya yöneticinizle görüşün.
2. Şirketinizin resmi şikayet prosedürünü takip edin.
3. ACAS (Advisory, Conciliation and Arbitration Service) gibi kuruluşlardan ücretsiz danışmanlık alın.
4. Bir avukattan veya sendika temsilcisinden hukuki destek alın.
5. Employment Tribunal'a (İş Mahkemesi) başvuruda bulunun.

Bu süreçlerde Özel Danışmanlık Hizmetleri almak, haklarınızı etkin bir şekilde savunmanıza yardımcı olabilir.

Sonuç: Haklarınızı Bilin ve Koruyun

İngiltere'de çalışırken sahip olduğunuz haklar, adil ve saygılı bir çalışma ortamı sağlamak için vardır. UK employment rights kapsamında iş sözleşmenizi anlamak, working time regulations UK çerçevesindeki dinlenme sürelerinizi bilmek, minimum wage UK hakkınızı talep etmek, unfair dismissal UK ve redundancy rights UK gibi iş güvencesi konularında bilgi sahibi olmak ve Equality Act 2010 UK sayesinde işyeri ayrımcılığına karşı korunmak temel haklarınızdır.

Eğer çalışma haklarınızla ilgili sorunlar yaşıyorsanız veya daha fazla bilgiye ihtiyacınız varsa, profesyonel hukuki destek almanız önemlidir. Legatus Legal olarak, İngiltere iş hukuku konusundaki uzmanlığımızla size yardımcı olabiliriz.

İngiltere'deki çalışan haklarınız konusunda desteğe mi ihtiyacınız var? Bize Ulaşın ve deneyimli ekibimizden danışmanlık alın.